Kızıl Viyana

Geldiğimin ikinci haftasında, daha Viyana'nın Yıldızları'nı gezmemişken kendimi "Kızıl Viyana"da buluyorum. Benden daha önce gelmiş, burdaki çevresi ve bağlantıları daha çok olan arkadaşım bana 20. yüzyıl başındaki Viyana'yı anlatan bir sergiden söz ediyor. Viyana'nın merkezini tam olarak gezmeden Tuna Nehri yakınında geniş bir alana yayılmış sosyal konutlarda buluyoruz kendimizi.

Heiligenstadt tren istasyonundan caddeye çıkınca, duvarında kocaman harflerle Karl Marx Hof yazılı bir bina karşılıyor bizi. Duvarlardan birinde, üstünde isimlerin ve 12 Şubat tarihinin yazılı olduğu bir plaket görüyoruz. Çok oyalanmadan serginin düzenlendiği yeri aramaya başlıyoruz. Epey uzun sürüyor arayışımız. Ancak bu arayış sırasında Kızıl Viyana'nın sadece serginin adı olmadığını, içinde bulunduğumuz bölgeyi de simgelediğini anlıyoruz.

Bu bölge Viyana'nın merkezine hiç benzemiyor. Yol boyunca birbirini izleyen bloklar halinde apartmanlar yer alıyor. Aralarına yerleştirilmiş kocaman kapılardan içerideki yeşil alana giriliyor. En sonunda aradığımız sergiyi bulduğumuzda, sergi mekanının vaktiyle bu yapıların çamaşırhanesi olduğunu anlıyoruz.

Sergi Almanca olduğu için çok fazla birşey anlamamız mümkün değil. Ama Avusturya'nın sosyal demokrat tarihi hakkında bir fikir edinmemize yetiyor. 12 Şubat tarihinin de 1934'te faşistlere karşı yaşanan direnişin kaybedilme tarihi olduğunu öğreniyoruz. Gördüğümüz plaket bu sitede öldürülen insanları anma amacını taşıyor. Kızıl Viyana gözümde daha bir anlam kazanıyor.

Daha sonra internetten yaptığım araştırmada, kızıl Viyana ile ilgili şu bilgilere ulaşıyorum:

"Viyana, Birinci Dünya Savaşı sonrasında çok ciddi yoksullukla kavrulur, bu yoksulluk özellikle ikamet alanında kendisini hissettirir. Ev sıkıntısı vardır, evlerde doğru dürüst su yoktur, su olmayınca temizlik yapma olanağı da olmaz. 1920’li yılların sonlarına doğru şehir silkelenmeye ve yaşam düzeyini yükseltmeye çalışır.

Tuna nehri boyunca bir kilometre uzunluğunda 150 bin metrekarelik bir alana sosyal demokrat belediye tarafından büyük bir site inşa etmek istenir. Avusturya’nın en önemli mimarlarından Otto Wagner’in öğrencisi Karl Ehn bu iş için görevlendirilir. Karl Ehn hem inşaatçı, hem de mimardır. 1927 ile 1930 yılları arasında 1382 dairden oluşan ve 5500 kişinin ikamet edeceği siteyi inşa eder. 150 bin metrekarelik alana inşa edilen bu site bir askeri garnizon biçimindedir: Büyük bir kapıyla geniş bir yeşil alana girilir. Site içerisine yeşil alanın dışında çocuk yuvası, yüzme havuzu, hamamlar, dükkanlar, oyun alanları, çamaşırhaneler ve bir de kütüphane yerleştirilir.

Bu site, onca yoksulluk arasında sosyal demokratların rüştünü ispat ettiği bir site olarak kabul edilir ve siteye belediye tarafından Karl Marx Hof (Karl Marx Avlusu) adı verilir.

Sitede ikamet eden işçiler Austro Faşizmine karşı vermiş oldukları 1934 yılında Şubat direnişi ile Karl Marx Hof adını duyururlar. Austro Faşizmi Avusturya’da yönetimi ellerine geçirdikten sonra, bu yönetime karşı ciddi direnişi Karl Marx Hof sitesinde ikamet eden işçiler gösterirler ve Austro Faşistleri ile çatışırlar. Austro Faşistlerinin güvenlik güçlerinin siteyi abluka altına alması sonrası direnişçiler teslim olurlar ve direniş düşer. Site teslim alındıktan ve Austro Faşistleri kendi devletlerini ilan ettikten sonra, Karl Marx Hof’un ismi Heiligenstaedter Hof olarak değiştirilir. Karl Marx Hof sitesinin ismi 1945 yılına kadar Heiligenstaedter Hof'tur artık. 1945'te site tekrar eski adı Karl Marx Hof adına kavuşur. İkinci Dünya Savaşı yıllarında Karl Marx Hof ciddi hasar görür. Sitenin bu hasarları 1950 yılında tamir edilir. Günümüzde binlerce insanın ikamet ettiği Karl Marx Hof 1980 yılında ciddi bir bakımdan geçirilir. Tuna nehri boyunca Viyana şehrine kuzeyden girenleri sol tarafta Karl Marx Hof selamlar." (Avusturya'dan... Kahverengileşen Kızıl Viyana, Kadim Ülker, Açık Gazete, 06.10.2008, http://www.acikgazete.com/yazarlar/kadim-ulker/2008/10/06/avusturya-39-dan-kahverengilesen-kizil-viyana.htm?aid=3095)